(: اطلاعات عمومی :)

محوطه تاریخی چغازنبیل در استان خوزستان قرار دارد

این محوطه در جنوب‌غربی ایران، در 35 کیلومتری جنوب شرقی شهر باستانی شوش قرار گرفته است.

ساخت این شهر که حدود 1250 سال قبل از میلاد مسیح (ع) در دوران عیلامی‌ها آغاز شد، بعد از حمله آشوری‌ها ناتمام ماند.

هزاران خشت و آجر استفاده نشده‌ای که در این محوطه باقی مانده، گواهی بر این موضوع است. چغازنبیل به سال 1979 در فهرست آثار جهانی یونسکو ثبت شد.

چغازنبیل در اوایل قرن 13 قبل از میلاد توسط پادشاه عیلامی «اونتاش نپیریشا» در نزدیکی رود دز ساخته شد و «دوراونتاش» نامیده شد.

معنای دوراونتاش، قلعه اونتاش است. البته در برخی متون میخی از این شهر با عنوان «ال اونتاش» به معنی شهر اونتاش نام برده شده است.

در مرکز شهر، معبد عظیمی به صورت مطبق بنا شده که امروزه دو طبقه از آن پابرجاست.

این معبد، ذیقورات نام دارد که به دو تن از خدایان بزرگ عیلامی؛ «اینشوشیناک» و «نپیریشا» اهدا شده است.

معبد چغازنبیل بزرگترین اثر معماری بر جای مانده از تمدن عیلامی است که تا کنون شناخته شده است.

دورتا دور ذیقورات را دیواری احاطه می‌کرده که در مجاورت آن در جبهه شمال غربی معابدی برای خدایان کریریشا، ایشنی‌کرب و هومبان بنا شده است.

همچنین معابد دیگری در جبهه شمال شرقی قرار داشته‌اند و مجموعه این معابد توسط حصار دیگری احاطه می‌شده است.

در خارج از این حصار بقایای اندکی از خانه‌های شهر در سطح زمین دیده می‌شوند. دورتادور شهر سومین دیوار قرار داشته که کل شهر را محصور می‌کرده.

طول این حصار خارجی حدود چهار کیلومتر است. در زاویه شرقی شهر و در نزدیکی حصار خارجی، کاخ‌های شاهی قرار داشته‌اند.

در زیر یکی از این کاخ‌ها پنج مقبره زیرزمینی کشف شده است که احتمالا به خانواده شاهی تعلق داشته‌اند. در طرف مقابل شهر و بر روی ضلع شمال غربی حصار خارجی مخزنی برای آب موجود است.

ذیقورات با تشدید روی حروف «ق» و «ر» کلمه‌ایی اکدی است. در ایران این کلمه عموماً زیگورات نوشته می‌شود. واژه زیگورات از فعل زیگورو به معنای بلند و برافراشته ساختن مشتق شده است.

واژه چغازنبیل نیز متشکل از دو جز چغا به معنای تپه و زنبیل به معنای سبد است.

گویا قبل از حفاری معبد، ویرانه‌های تپه مانند آن یک زنبیل واژگونه را تداعی می‌کرده است و به همین علت شهر کهن «دور اونتاش» را به این نام خوانده اند.

بناهای مهم چغازنبیل:

حصار اول:

این حصار در بر گیرنده ذیقورات و معابد و بنای نیایشگاه است که در آن 6 دروازه وجود دارد و از طریق همین دروازه‌ها زائران به محوطه معبد وارد می‌شدند. مصالح به کار رفته در حصار اول خشت و گل‌کوبیده است. به این حصار تمنوس می‌گفته‌اند.

حصار دوم:

حصاری است که حصار اول و بخشی از بناهای تاریخی چغازنبیل را در بر گرفته است.

حصار سوم:

حصار سوم چغازنبیل نشانگر محدوده شهر بوده است و حصارهای اول و دوم و مجموعه بناهای چغازنبیل را در بر می‌گیرد. مصالح به کار گرفته شده در ساخت این حصار، عموما خشتی هستند.

در روی این دیوار ناودان‌هایی به فاصله‌های تقریبی 47 تا 50 متر قرار گرفته‌اند. این ناودان‌ها به گونه‌ای ساخته شده‌اند که آب را به بیرون حصار و به فاصله دوری هدایت کنند تا مانع نفوذ آب به زیر دیوار و اطراف ناودان شوند.

بناهای حصار اول

معبد ذیقورات یا زیگورات:

در مرکز شهر چغازنبیل معبد عظیمی به صورت مطبق بنا شده است. این معبد «ذیقورات» نام دارد که به دو تن از خدایان بزرگ عیلامیان یعنی «اینشوشیناک» و «نپیریشا» اهدا شده.

معبد چغازنبیل بزرگترین اثر معماری بر جای مانده از تمدن ایلامی است که تا کنون شناخته شده است. معبد زیگورات شامل چهار جبهه است.

معبد الهه اینشوشیناک:

این معبد که به الهه اینشوشیناک هدیه شده دارای 5 اتاق است که همگی آنها در یک ردیف قرار دارند.

در مدخل ورودی معبد، یک سردر هلالی از خشت و ملات گچ وجود دارد. در زیر تاق ورودی دروازه معبد که به «دروازه مجلل» معروف است، آجرنوشته‌هایی دیده می‌شود که در هر دو سمت دروازه قرار دارند. در دروازه مجلل از جنس چوب و مزین به نقش‌هایی با شیشه بوده است.

معبد اینشوشیناک دارای سالمترین و بهترین‌ کلون‌ها و لولاهای در و همچنین پاشنه‌های سنگی است.

معبد دیگری در نزدیکی این معبد قرار دارد که آن هم اینشوشیناک (آ) نام داشته است اما طبق یافته های باستان شناسان این معبد نسبت به معبد اینشوشیناک (ب) از اهمیت کمتری برخوردار بوده است.

مجموعه معابد شمال غربی:

این سه معبد موقعیت ممتازی در شهر باستانی «دور اونتاش» داشته اند. این مجموعه در مجاورت حصار درونی در جبهه شمال غربی ذیقورات قرار دارند و از دو نیایشگاه برای ایشن‍ی کاراپ و کی‌ر‌یریشا که مستقیماً به روی صحن شمال غربی باز می‌شوند و نیاشگاه سوم که برای خدای گال ساخته شده تشکیل می شوند.

معبد چهارگوش غربی:

هر یک از اضلاع این معبد 17 متر است و هریک از چهار زاویه آن به سمت یکی از جهات اربعه قرار دارد. ورودی این معبد در شمال شرقی آن تعبیه شده است، سقف تمام اتاق ها در این معبد با خشت خام به صورت طاق هلالی از نوع آهنگ پوشانده شده است.

معبد چهارگوش جنوب شرقی:

هر یک از اضلاع این معبد که زوایای آن به طرف جهات اربعه است 18 متر است. حیاطی در زاویه غربی بنا قرار گرفته است، که اتاق‌های معبد به این حیاط وابسته‌اند. ورودی آن در روی وجه جنوب شرقی قرار گرفته و بر دالان کوچکی باز می‌شود.

نیایشگاه‌های سه گانه:

روبروی جبهه جنوب غربی سه نیایشگاه شناسایی شده اند و اشیایی از آنها به دست آمده که نذوراتی بوده است که سربازان آشور میلی به غارت آنها نداشته اند.

از اشیای یافت شده در این سه نیایشگاه می توان به قرص هایی تزئینی که برای تزئین در به کار می‌رفته اند، مهره هایی از جنس خمیر شیشه، مجسمه های گراز، گاو کوهاندار، لاک پشت، پرندگان و حیوانات کوچک از جنس خمیر شیشه و انگشتری از جنس قلع با روکشی از طلا که در آن دایره ای از آهن قلم زنی شده است، اشاره کرد.

دروازه بزرگ:

دروازه بزرگ بزرگترین و عریض‌ترین دروازه‌ای است که در دیوار حصارهای اطراف ذیقورات تعبیه شده است و مخصوص تردد شاه و درباریان بلندمرتبه بوده است.

در این دروازه کلون‌های سنگی مشابهی بسته م‍‍ی‌‌شده که توسط بست‌های فلزی به در چوبی متصل بوده‌اند.

دروازه ارابه‌ها:

این دروازه در گوشه جنوبی حصار اول واقع شده است و کف‌پوشی از سنگ روی سطح دروازه دیده می‌شود.

درز این کف‌پوش سنگی را با با ملات قیر معدنی پر کرده‌اند. بر روی این سنگ فرش آثاری شبیه به آثار چرخ گاری دیده می‌شود و به همین دلیل این دروازه به نام دروازه ارابه‌ها مشهور شده است. چهارپایان را برای قربانی کردن در معابد از این دروازه وارد می‌کرده‌اند.

دروازه شمال شرقی:

این دروازه بزرگترین و مهمترین دروازه تمنوس است که چهار برج دارد. دو برج در خارج و دو برج دیگر در داخل حصار واقع شده است.

تمام کف دروازه با آجرهای شکسته‌ای که هنوز هم لکه‌هایی از آنها باقی مانده فرش شده بوده است. دروازه اینشوشیناک و دروازه غربی دو دروازه دیگر حصار اول بوده‌اند.

بناهای داخل حصار دوم:

معابد هیش‌میتیک و روهوراتیو:

این معبد که در نزدیکی دروازه شمال شرقی تمنوس قرار دارد وقف دو الهه مذکر به نام‌های هیش‌میتیک و روهوراتیو بوده است.

در این معبد 21 آجر کتیبه دار یافت شد که نام این دو خدای باستانی عیلامیان را بر خود داشتند.

دروازه شمال شرقی:
در دیوار جنوب غربی قرار دارد و به سمت شهر شوش است. چهار برج به این د
این دروازه در روبروی دروازه شمال شرقی حصار اول قرار دارد. کف پوشی که سطح این دروازه را پوشانده است، از طرفی به جبهه جنوب شرقی ذیقورات متصل شده و از طرف دیگر تا جبهه شمال غربی و نزدیک معبد گال امتداد دارد. در درون این دروازه و در سمت شرقی آن یک پلکان یافت شده است.

دروازه شوش:

این دروازه دروازه تکیه زده بوده اند که گذرگاه باریکی را به وجود می‌آوردند.

این گذرگاه باریک نشان می‌دهد که از این دروازه فقط عده معدودی گذر می‌کرده‌اند و وارد تمنوس می‌شده‌اند. کف این دروازه با خشت شکسته فرش شده و زمین بیرون این دروازه را با سنگریزه فرش کرده اند.

دروازه مسدود شده:

در 163 متری زاویه شرقی و 81 متری گذرگاه شاهی قرار دارد. این دروازه از نظر معماری و ابعاد، نسبتاً ساده است و به نظر می‌رسد که تمام این دروازه را مسدود کرده‌اند.

دلیل چنین حذفی روشن نیست. از این دروازه گذرگاهی شروع می‌شود که آن را به سه قسمت مرکزی دروازه با دری یک لنگه منتهی می‌کند.

گذرگاه شاهی:

در دیوار جنوب شرقی دروازه دیگری وجود دارد که به گذرگاه شاهی معروف است. قسمت مرکزی این دروازه با کفسازی زیبایی از آجرهای سالم پوشیده شده بود، که در امتداد طول دیوار جنوب غربی‌اش سکوئی به عرض 2 آجر وجود دارد.

این دروازه، تنها دروازه‌ای است که پلکانی خم شده به شکل آرنج در آن وجود داشته و همین پلکان صعود به بالای برج ها و دیوار حصار را آسانتر می‌کرده است.

برج نورکیپرات:

این برج که پیش‌آمدگی آن بطرف بیرون است، در وسط دیوار جنوب شرقی و درنزدیکی گذرگاه شاهی قرار دارد. در ساخت این برج از آجر استفاده شده است.

مجموعه غربی:

دیوارهای پیدا شده در این مجموعه از آجر شکسته ساخته شده بودند. ضخامت این دیوارها بسیار کم است.

یک آشپزخانه ابتدایی هم در این مجموعه قرار دارد. این بنا برای سکونت کارگران ساخته شده ‌بوده است.

مجموعه شمال غربی:

این مجموعه با دیوارهایی از آجر شکسته ساخته شده است. دیوارهایی که سه حیاط و دو اتاق ساخته شده به درازا را محاط می‌کردند.

در درون این مجموعه محوطه محصوری پیدا شد، که با دو دیواره از خشت خام درست شده بود. در این محوطه گذرگاه عریضی وجود دارد، که به طرف حصار تمنوس می‌رود. در این گذرگاه آثاری از یک ناودان و دو سکوی خشتی وجود دارد.

مجموعه شرقی:

این مجموعه، که در ضلع شرقی حصار اول (تمنوس) واقع شده متشکل از چهار نیایشگاه است.

نمای تمام این نیایشگاه ها رو به گذرگاه شاهی است. این مجموعه توسط راهی کفسازی شده که فقط قسمتهای ناچیزی از آن باقی مانده است، به گذرگاه شاهی متصل می‌شود.

زاویه شمالی تمنوس:

در این بخش 9 مورد کفسازی شده با آجر شکسته از زیر خاک پیدا شد، که همه به موازات همدیگر بودند. طول این کفسازی‌ها به 30 متر می‌رسید و عرض هر یک از آنها بطور متوسط 50/4 متر بود.

در این منطقه همچنین مصالح ساختمانی و اتاق های نیمه تمامی یافت شد که نشان از یک عملیات ساختمانی نیمه تمام بود.

یافته شدن مصالح بنایی و نیز سه نواری که یکی از آنها پر از قیر معدنی و یکی دیگر مملو از گچ بود صحت این فرضیه را تائید کرد. در کنار این مصالح دو حلقه چاه کشف شد که با توجه به آب شور و غیر قابل شرب این چاه ها گمان می رود از آب آنها برای عملیات ساختمانی استفاده می‌کرده‌اند.

مجموعه جنوب شرقی:

این مجموعه شامل سه حیاط است که در اطراف آنها اتاق‌هایی ساخته شده است. این اتاق ها بلند و باریکند و سکوهایی نیمکت مانند دارند. ساختمان این بخش نیز به دلیل هجوم ویرانگر آشوری ها ناتمام مانده است.

بناهای دیگر چغازنبیل:

ورودی شاهی:

این ورودی مجلل در دیوار حصار خارجی شهر در ضلع جنوب شرقی نزدیک به کاخ شماره 3 باز شده است.

کاخ آرامگاه‌ها:

در ضلع جنوب شرقی چغازنبیل و در نزدیکی حصار سوم، مجموعه بناها‌یی قرار دارد که به آن محوطه شاهی گفته می‌شود.

کاخ آرامگاه‌ها در این محوطه قرار دارد. این نام را به دلیل وجود پنج مقبره‌ زیر زمینی سرداب مانند در این کاخ، بر آن گذاشته‌اند.‌

این مقابر آرامگاه پادشاهان و شاهزادگان ایلامی بوده اند. علاوه بر این آثاری از تزئینات شیشه‌ای و گل‌میخ‌های لعابدار در کاخ به دست آمده است.

کاخ شماره 2:

این کاخ سه حیاط دارد و با خشت خام ساخته شده است. در این کاخ چندین اتاق و یک حمام نیز وجود دارد.

کاخ شماره 3:

این کاخ که در نزدیکی زاویه شرقی حصار بیرونی شهر قرار دارد، دو حیاط دارد. حیاط‌های این کاخ نیز مانند کاخ شماره 2 توسط اتاق‌هایی متصل به هم ولی با امکانات و راحتی بیشتر نسبت به اتاق‌های کاخ شماره 2 محاط شده است.

نیایشگاه نوسکو:

این بنا که در محوطه سکونت شاه قرار دارد به شکل (تی) انگلیسی است و نیایشگاه خصوصی شاه و خانواده سلطنتی بوده است.

مخزن:

چسبیده به حصار خارجی رو به جبهه شمال غربی ذیقورات، تاسیساتی متشکل از یک مخزن در خارج دیوار و یک حوض واقع در درون حصار وجود دارد و شبکه ارتباطی آنها یک سیستم متشکل از نهرهای کوچک بوده است.

آب ذخیره شده در مخزن از طریق همین سیستم وارد حوضی کوچک می‌شده و ساکنان چغازنبیل آب مصرفی خود را از این حوض بیرون می‌کشیدند. برای اینکه آب به این مخزن برسد کانالی نزدیک به 50 کیلومتر حفر می‌شود. این کانال از رود کرخه شروع می‌شود.

چغازنبیل ازجمله بناهای باشتانی کشورمان است که در فهرست آثار میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده ‌است.

کوشک حمیدیه مربوط به اواخر دوره قاجار -اوایل دوره پهلوی است و در حمیدیه از توابع خوزستان، کوشک حمیدیه واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۰ مهر ۱۳۸۰ با شمارهٔ ثبت ۳۹۸۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این بنا همچون دیگر بناهای ثبت شده بارها مورد تعرض توسط شرکت بهره برداری کرخه و شاوور و شهرداری حمیدیه قرار گرفته است. گفته می شود غانم سواری اولین کسی است که میراث باستانی این شهر را معرفی کرد و در زمینه جلوگیری از تخریب آثار باستانی شهر حمیدیه فعالیت کرده است. سال ۱۳۸۴ خسارات وارد شده به کوشک حمیدیه نزدیک به ۶۰ درصد برآورد شده بود.
مساحت و محل بنای کوشک حمیدیه

کوشک حمیدیه به مساحت 6 هکتار در چهار ساختمان در کنار رودخانه کرخه قرار گرفته است و در دوران جنگ تحمیلی محل استقرار تیپ الحدید، سپاه پاسداران و سپاه حمیدیه و گردان امام علی بوده است.
تعرض به بنای کوشک حمیدیه

سال ۱۳۸۴ خسارات وارد شده به کوشک حمیدیه نزدیک به ۶۰ درصد برآورد شده بود. برای چندین بار بیل‌های میکانیکی شرکت بهره برداری کرخه و شاوور به این بنای ثبت شده تعرض کرده‌اند. گفته می‌شود از زمان واگذاری این بنا به شرکت بهره برداری کرخه و شاوور وابسته به سازمان آب و برق خوزستان، روز به روز بر شدت تخریب آن بنا افزوده می‌شود.
دوستداران میراث فرهنگی می‌گویند که به رغم همه توافقات ۱۲ ماده‌ای در خصوص چگونگی سرنوشت کوشک تاریخی حمیدیه، فی مابین شرکت بهره برداری کرخه و شاوور وابسته به سازمان آب و برق و اداره کل میراث فرهنگی خوزستان در اوایل دهه ۸۰ شمسی، تنها یک ماده از آن توافقنامه به اجرا درآمده است.
تخریب بخشهایی از بنای کوشک

در سال ۱۳۸۴ مدیر کل وقت میراث فرهنگی خوزستان با اشاره به مشکلات متعدد کوشک به دلیل دخل و تصرف در عرصه و حریم اثر، تخریب سقف به طور کامل که منجر به ریزش سقف زیر زمین شد، تفکیک حریم، تخریب دیوارها و ستون‌های بنا و همچنین استفاده از مصالح ناهمگون در بنا، طی نامه‌ای رسمی پیشنهاد می‌دهد که به منظور گسترش فعالیت‌های باستان شناسی در غرب خوزستان که نیازمند مکانی با شرایط اثر ملی کوشک حمیدیه است، این بنا به سازمان میراث فرهنگی کشور منتقل شود.

همچنین در سال ۱۳۷۸ نیز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی احداث کتابخانه عمومی در اثر ملی یاد شده را پیشنهاد کرد که ظاهرا با توافق سازمان آب و برق خوزستان به انعقاد توافقنامه‌ای میان شورای شهر حمیدیه، میراث فرهنگی و اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خوزستان منجر شد و موضوع از طریق فرمانداری اهواز مورد پیگیری قرار گرفت اما بی نتیجه ماند.
تخریب توسط شرکت بهره برداری کرخه و شاوور

شرکت بهره برداری کرخه و شاوور در سال ۱۳۸۰ بدون رعایت اصول علمی مرمت بناهای تاریخی اقدام به آواربرداری و تخریب سقف اثر ملی کوشک حمیدیه کرد که منجر به باز شدن پرونده‌ای قضایی در این زمینه شد. همچنین به گفته دوسداران میراث فرهنگی حمیدیه، طبق مادهٔ ۵۵۸ تا ۵۶۹ قانون مجازات اسلامی، سازمان آب و برق خوزستان با نقض مادهٔ ۵۶۶، تاکنون سه خانوار از کارکنان خود را در آن محل اسکان داده که این امر نشانگر سوءنیت به انهدام کامل اثر تاریخی کوشک حمیدیه است.
تخریب، قطع و سوازاندن درختان محوطه کوشک توسط شهرداری حمیدیه

افرادی شبانه با اره های برقی برخی درختان اطراف محوطه کوشک حمیدیه را قطع کردند و محوطه باستانی را مورد تعرض قرار دادند. گفته می شود این اقدام توسط شهرداری شهر حمیدیه انجام شده که مورد اعتراض بسیاری از دوستداران میراث فرهنگی حمیدیه و استان قرار گرفته است. شهرداری حمیدیه پیش از این نیز اقدام به صدور پروانه ساخت و ساز در محوطه‌ی تاریخی حمیدیه کرده بود.

قلعه گلاب یکی از آثار تاریخی استان خوزستان است که در روستای چم بوستان از توابع بخش زیدون شهرستان بهبهان در ساحل جنوبی رودخانه زهره قرار دارد.

این قلعه از آثار دوره ساسانی در استان خوزستان می‌باشد که در دوره اسلامی نیز مورد استفاده بوده است. به گفته ابن بلخی، این قلعه در قرن ششم هجری قمری (سال 510)، در اختیار امیر فرامرز بن هداب بوده و در قرن نهم هجری قمری (سال 824)، مرکز حکومت امیر شیخ لیراوی بوده است.

راه قلعه گلاب از گوشه شمالی کوه آغاز شده که با پیچ‌های زیاد و شیب تندی در جهت شمال غربی و جنوب غربی امتداد می‌یابد.

این قلعه به جهت موقعیت استراتژیک و نظامی و دارا بودن امکانات خدادادی مانند چشمه و رودخانه و مسیر دسترسی بسیار سخت، در شهر ارجان کم‌نظیر و حتی بی‌نظیر است.
روبروی قلعه گلاب قلعه دیگری به نام گل (یا دختر) وجود دارد.

سنگ‌ نگاره کول فرح یکی از آثار تاریخی استان خوزستان است که در منطقه‌ای به نام تنگ* کول فرح در 7 کیلومتری شمال شرقی ایذه قرار دارد.

سنگ‌ نگاره کول فرح شامل 6 نقش برجسته است که به دوران عیلامیان (ایلام کهن) تعلق دارد و با توجه به تصاویری که در این سنگ‌نگاره نقش بسته و بقایایی همچون گورها، کانال آب، ساختمان‌ها و مناطق دیده‌بانی که از محل زندگی مردمان آن روزگار در میان کوه‌ها باقی مانده، می‌توان گفت که این محل پرستشگاه نارسینا (یکی از خدایان ایلامی) بوده است.

نقوش موجود در سنگ‌ نگاره‌های کول فرح بدین شرح می‌باشند:

* نقش برجسته شماره یک: نخستین نقش برجسته که در ارتفاع 6 متری از دامنه کوه قرار دارد، یک صفحه به ابعاد 1×1.70 متر می‌باشد. در این تصویر یکی از حاکمان مستقل آیاپیر (نام قدیم منطقه ایذه) به نام هانی که همزمان با شوتروک نهونته دوم پادشاه عیلام در سال 2700 پیش از میلاد بوده، در حال قربانی کردن نشان داده شده است. در این تصویر شاه کلاه گردی بر سر دارد و دو نفر او را همراهی می‌کنند که یکی از آن‌ها وزیر شاه (به نام شوترورو) است. در مقابل شاه سه نوازنده با دو ساز چنگ و یک دف در حرکت هستند. در زیر نوازندگان، تصویر یک شکارچی و یک بز کوهی وجود دارد. در زیر شکارچی سه کاهن ایستاده‌اند و دو گاو نر و یک بز کوهی را هدایت می‌کنند. پیش از این، سه قوچ قربانی شده‌اند که سر آن‌ها از بدن جدا شده است. یک سنگ نوشته 24 سطری، افراد حاضر را با خط عیلامی نام برده که قسمتی از آن به این شرح است: «من هانی پسر تاهی هی حاکم آیاپیر هستم. من مجسمه‌ام را در اینجا برپا داشته‌ام پس از آنکه رب‌النوع سراپا مسلح تیروتور خدای منطقه سیل هیته حمایتش را بر من ارزانی کرده بود».

* نقش برجسته شماره دو: دومین نقش برجسته بر روی تخته سنگی مثلثی قرار دارد و باز هم صحنه مراسم مذهبی قربانی کردن را نشان می‌دهد. در این نقش برجسته، فردی در میان تصویر وجود دارد که دستان خود را به حالت نیایش جلوی صورت خود گرفته است. لباس او برخلاف معمول عیلامی‌ها، تا زانوی اوست در حالی که در اکثر موارد، لباس عیلامی‌ها تا قوزک پا می‌رسد. در جلوی صورت این شخص صحنه قربانی کردن حجاری شده است و مردی گاو نری را از پشت بر زمین زده است و چند قربانی دیگر نیز روی زمین قرار دارند. در سمت چپ نیز 4 مرد با احترام دنبال شخصیت وسط تصویر در حال حرکت هستند.

* نقش برجسته شماره سه: نقش برجسته شماره سه سنگ چهارگوش بزرگی به ارتفاع 280 سانتی‌متر است که در هر 4 سمت آن تصاویری حجاری شده است. مضمون این سنگ‌نگاره حمل مجسمه یکی از خدایان عیلامی، بر دوش چهار مرد است و شاه با عده زیادی از همراهان، آن‌ها را دنبال می‌کند. مجسمه این خدا بر روی تختی به صورت ایستاده قرار دارد و دستان خود را به کمر زده و لباسی بلند بر تن دارد. در پشت مجسمه، 67 نفر در چهار صف قرار دارند و دو نفر اول در بالا که با قد بلندتری نشان داده شده‌اند، افراد مهمی می‌باشند. در قسمت غربی سنگ، 4 صف دیگر قرار دارد و 49 نفر دیگر دنباله‌روی صف‌های جبهه جنوبی هستند. در جبهه شمالی، 45 نفر دنباله‌روی شخصی هستند که دست بر سینه ایستاده است. در قسمت شرقی نیز صحنه قربانی دیده می‌شود و 36 غزال و 3 گاو بزرگ به سمت راست در حرکت می‌باشند. 7 مرد کوچک دیگر نیز دیده می‌شوند و از آنجا که برهنه می‌باشند، احتمال داده می‌شود اسیران جنگی باشند. در گوشه دیگر شمالی، 9 نفر دیگر به سوی شاه می‌روند. در شمال سنگ اصلی، سنگ دیگری افتاده که احتمال می‌رود قربانگاه بوده باشد.

* نقش برجسته شماره چهار: این نقش برجسته بسیار شبیه نقوش حجاری شده در تخت جمشید است اما از نظر زمانی بسیار قدیمی‌تر از نقوش تخت جمشید می‌باشد از این رو آن را مادر نقوش زیبای درگاه‌های کاخ صد ستون و پلکان آپادانا می‌دانند. در بالای این نقش برجسته، شاه با ردای بلند بر تخت نشسته است و در مقابل او یک میز هدایا قرار دارد. پشت سر او نیز سه نفر ایستاده‌اند. دو میز دیگر نیز پیش رویِ شاه قرار دارند. در پایین این تصویر، افرادی در چهار ردیف دیده می‌شوند که یک دست خود را به جلو دراز کرده و دست دیگر را در برابر صورت خود به عنوان احترام گرفته‌اند. در طرفین این نقش افرادی در حال تقدیم هدایا هستند.

* نقش برجسته شماره پنج: در نقش برجسته شماره پنج یک فرد عیلامی در حال اجرای مراسم مذهبی است. این نقش از نظر طرز قرار گرفتن دست‌ها و فاصله پاها، همانند نقش شماره دو است. در مقابل فرد عیلامی یک آتشدان و حیوانات قربانی شده (که به صورت وارونه حجاری شده‌اند) دیده می‌شود.

* نقش برجسته شماره شش: این نقش برجسته مانند نقش شماره سه، مربوط به حمل مجسمه یکی از خدایان عیلامی است. در این تصویر چهار نفر که کلاه بر سر دارند، در حال بلند کردن مجسمه می‌باشند.

کول فرح از دو واژه «کول» به معنای دره و «فَرَح» به معنی شادی و خوشحالی تشکیل شده است. دره‌ها عموماً نقاطی عمیق و بسته می‌باشند، اما این دره برخلاف معمول، روح‌افزا و دلباز است از این رو به این نام معروف شده است.

*تنگ دره‌ای است که بیش از اندازه طبیعی ژرف و باریک باشد. دیواره‌های تنگ اغلب قائم و فوق‌العاده پرشیب است

حمام كرناسيون (موزه مردم شناسي) به شماره 8477 در رديف آثار ملى ايران به ثبت رسيده و یکی از بناهای دوره قاجاریه می باشد. این بنای تاریخی پس از بازسازی در سال 85 توسط سازمان نوسازی و میراث فرهنگی به عنوان موزه مردم شناسی تغییر کاربری داده و با بازدید از آن می توان با انواع مشاغل قدیم دزفول آشنا شد. اين حمام در مركز محله كرناسيون در شمالي ترين قسمت بافت قديم قرار گرفته است . حمام کرناسیون با مساحتی حدود 880 متر مربع داراي سردري كوچك و زيبا با تزئينات ساده آجركاري مي باشد. بناي حمام به دو قسمت زنانه و مردانه قابل تفكيك بوده كه هركدام از فضاهايي به نامهاي دالان ورودي،سربينه،گرمخانه و … تشكيل شده است. عبور و مرور در قسمت زنانه جهت ايجاد محرميت از پشت بام و از طریق پلكاني صورت مي گرفته است. نحوه تأمين آب مصرفي حمام، چاه موجود در كنار بنا مي باشد كه به وسيله حفره هاي قنات مانندي به آب رودخانه متصل شده و به وسيله چرخ چاهي به مخازن آب حمام هدايت شده است.

منابع :
اداره میراث فرهنگی دزفول
اداره کل میراث فرهنگی استان خوزستان
سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری دزفول
عکس : محمد آذرکیش

روستای کوه زر در استان خوزستان و در 15 کیلومتری شرق شهرستان شوشتر قرار دارد این روستا از طرف شمال به روستای دشت بزرگ و از جنوب به ماهور ، از شرق به محوطه تاریخی شیوندی و از طرف غرب به تنگ عقیلی و رودخانه کارون محدود است.روستای كوه زر یكی از روستاهای بسیارزیبا در مسیر شوشتر به عقیلی می باشد كه در پیرامون خود جاذبه های تاریخی و چشم اندازهای بسیار زیبائی دارد. جاذبه هایی نظیر بند چرخاب گرد، سایت تاریخی چرخاب گرد ، چشمه یوز ، اشكفت اناری وگوردخمه های داراچیتی و…كه هركدام به نوبه خود از اهمیت فراوانی برخوردارند . این روستای كوچك از 3 محله تشكیل شده است . از نكات مهم این روستا فرم معماری آن می باشد كه بسیار شبیه خانه های قدیم شوشتر است . در بعضی از خانه ها ی این روستا شوادان وجود دارد كه در كمتر روستایی این معماری ارزشمند مشاهده می شود كه این خود گواهی بر پیشینه این روستا می باشد .

اینجا بخش مرکزی پیان در شهرستان ایذه واقع در استان خوزستان است. مردم این منطقه عموما از قوم بختیاری هستند و با گویش مشترک لری. اینجا قایق ها مدام در حال رفت و آمدند ودر ایام تعطیل این رفت وآمدها چند برابر میشود. شاید برای کسی که اولین بار است به این منطقه سفر می کند و برای اولین بار است ،این پرسش پیش آید که این همه مسافر در این منطقه دورافتاده و زیبا به کجا می روند. ساده ترین راه دسترسی به روستا عبور از در یاچه است .دریاچه ای که از قدیم الایام وجود داشته اما احداث سد شهید عباس پور در این حوالی باعث گسترش آن گردیده و روستا را به شبه جزیره ای زیبا تبدیل کرده است. برای رسیدن به روستا راه دیگری هم هست راهی سنگ لاخ و پر نشیب که ساعت ها رانندگی در جاده ای کوهستانی را می خواهد . مسافران برای رسیدن باید به قایق هایی سوار شوند که اغلب مالکان آن مردم محلی هستند.هر قایق در حال رفت و آمد معمولا 60 الی 65 دفعه در مسیر دریاچه رفت و آمد میکند. در بین روستاهای منطقه پیان شهرستان ایذه روستای کارتا بیشترین حجم مسافر و گردشگر را دارد. اصلی ترین شغل مردمان این روستا دامداری و دامپروری است که شغل نیاکان مردمان این روستا است. جنگل های کم تراکم بلوط در ایران فقط در کوهستان زاگرس دیده می شود آن هم بخش هایی از زاگرس ،در زاگرس مرکزی و جنوبی. وسعت این جنگل ها و چمن های حاشیه آن تصویری منحصر به فرد به این منطقه بخشیده – منطقه ای بکر با طبیعتی دست نخورده و بسیار زیبا و خالص در بهار. روستای کارتا ،روستایی کوچک با 170 خانوار است وحدود 900 نفر جمعیت .عموم مردم روستا از سادات موسوی هستند و بسیاری از آنها با هم خویشاوندند. خانه ها عموما از سنگ و گل ساخته می شوند بسیار ساده و ابتدایی . بنا کردن یک خانه شاید بک یا دو روز طول می کشد .در میان خانه های سنگ چین روستایی دو گنبد به چشم می خورد بنایی که معماری ساده اش با سایر بناها ی ده متفاوت است . اینجا بقعه امامزاده ابراهیم مرتضی ابن عبدالله و فرزندان ایشان امامزاده شرف الدین است که در این روستا وجود دارد و اهالی این روستا بسیار معتقد هستند به سلطان ابراهیم و نقل هایی بسیار از زبانشان می توان شنید.

روستای ماماتین روستای گردشگری است که در 36 کیلومتری شمال شرق رامهرمز قرار گرفته است. مهندسین انگلیسی که دنبال کشف نفت بودند در این روستا شروع به احداث حوض آتشنشانی , کارگاه ،میادین ورزشی , اطاق کنفرانس، ،برج دیده بانی و ساختمن نمایی برای استراحت خود و دیگر کارشناسان ساختند. ساختار هندی ساختمان سازی مهندسان که از مصالح گچ کوره و سنگ بوده با ساختمان سازی بومیان منطقه تفاوت زیادی داشت ,طوری که سقف بام خانه‌ها بطور قوسی و با لوله‌های قطور نفت می‌باشد که هنوز مردم منطقه از این ساختمان‌ها استفاده می‌کنند. نخستین چاه اکتشافی نفت خاورمیانه توسط انگلیسی‌ها در ناحیه ماماتی حفر گردید که عملیات آن متوقف شد. در این روستا چند حلقه چاه نفت پلمب شده و حوض جهت ذخیره آب وجود دارد. روستای ماماتین مجموعه ای از آثار و بناها و ابزار باقی مانده از انگلیسی‌ها در دوره اکتشاف نفت است. این روستا شامل خانه,کلیسا، اصطبل، سایت اداری و … است که برخی نیمه مخروب و برخی با تغییر فضای درونی به محل سکونت روستاییان محلی تبدیل شده است. این روستا دارای جاذبه هایی مثل تشکوه و چشمه‌های قیر می‌باشد.

آنچه امروز به عنوان آسیاب های آبی شناخته می شود ، مجموعه ای از سازه های آبی است که در گذشته به عنوان بند و آسیاب استفاده می شده است. این مجموعه در ارتباط با جریان دایمی رود دز و همزمان با شکل گیری هسته ساسانی شهر در بستر رودخانه ساخته شده و در دوره های بعدی توسعه شهر، به فراخور نیاز ساکنین جدید شهر ، توسعه یافته اند.
پیشینه تاریخی آسیاب های آبی در ارتباط با سازه پل قدیم دزفول بوده که به دوره ی ساسانیان بر می گردد ولی عمده آثار موجود از آسیاب ها که در سه بخش از رودخانه موجود می باشند به دوره های تاریخی صفویه و قاجاریه بر می گردد. این سازه ها از مصالحی چون قلوه سنگ رودخانه ای ، آجر و با ملات ساروج ساخته شده اند . فرم معماری آسیاب ها برگرفته از سبک معماری بومی این شهرستان بوده و به صورت یک مجموعه بهم پیوسته ساخته شده و بهم مرتبط می باشند. در فصولی که میزان حجم آب کم می شده برای بالا آمدن سطح آب و همچنین انحراف آب به سمت آسیاب ها از سبدهای حصیری که درون آنها از سنگ پر می شده و بر روی هم قرار می گرفته است که مجموعاً تشکیل یک بند انحرافی را می داده و به اصطلاح محلی به آن چوسَله گفته می شد استفاده می شده است . همچنین آسیابها دارای مالکیت خصوصی بوده اند که به آسیابان به اصطلاح محلی لُوینه گفته می شد . تعداد آسیابها در دوره ی صفویه حدود 50 تا 60 عدد می شد که بخشی از آنها در اثر سیلابهای فصلی تخریب گردیده است. به دلیل ارزش این سازه های آبی، در سال های اخیر تلاش هایی توسط شهرداری دزفول و همراهی میراث فرهنگی در جهت بازسازی و احیای آنها تحت عنوان موزه آب دزفول صورت گرفته است.
آسیاب های آبی دزفول به شماره 3984 در ردیف آثار ملی به ثبت رسیده است.بازمانده این آسیاب ها در سه قسمت از رود دز وجود دارند، بخش اول در بالادست در پارک ساحلی دز، بخش دوم در کنار پل جدید دزفول و بخش سوم در کنار پل تاریخی دزفول قرار دارند.
منابع :
اداره میراث فرهنگی دزفول – کارشناسان : آقایان پورنوروز و چناری
تحقیقات آقای دکتر پورموسی
مستند همسایگان آب شبکه خوزستان
سازمان نوسازی و بهسازی دزفول
عکس : محمد آذرکیش

بازار قديم دزفول در مرکز شهر دزفول قرار دارد و از چهار راسته موازى به نامهاى بزازان، آهنگران، خرده فروشان خرازان تشكيل می شده است كه هم اكنون از چهار راسته فوق راسته آهنگران و بزازان فعال بوده و دو راسته ديگر را انواع مشاغل تشكيل مىدهد. در این بازار انواع صنايع دستى از قبيل خراطى (شامل ساخت شمعدانى و قليان و…) كپو و كرتله بافى , گليم بافى عبابافى ، سجاده بافى ، نمدمالى و سایر صنایع دستی دزفول عرضه مىشود. در ميان اين بازاركاروانسراى زيبايى موسوم به كاروانسراى بازار خودنمايى مىكند كه حال و هواى داد و ستد در گذشته هاى دور را تداعى مىكند. بازار قديم دزفول به عنوان يكي از مراكز اصلي تجاري شهر فعال است که با توجه به استقرار آن در بافت تاریخی شهر و وجود مشاغل و مغازه هاي قديمي و فروش برخي صنايع دستي دزفول در بازار، سبب استقبال ويژه گردشگران از اين بازار می شود. قدیمی ترین بنایی که در این بازار وجود دارد بقعه شیخ اسماعیل قصری است که قدمت آن به قرن ششم هجری قمری می رسد. ورودی های آجری بازار و کف پوش های آن که به تازگی به سبک سنتی احیا شده اند ، فضای دلنشینی را در بازدید از بازار قدیم به وجود آورده است.

منابع:اداره میراث فرهنگی دزفول
تحقیقات حضوری
عکس : محمد آذرکیش

حمام شاه رکن الدین دزفول یکی از بناهای تاریخی دوره صفوی می باشد و در مرکز محله ای با همین نام و در میان مجموعه ای فرهنگی – تاریخی شامل مسجد، مدرسه علمیه و بقعه شاهرکن الدین، واقع است. این حمام همچون دیگر حمام های عمومی عهد قدیم شامل سربینه، میان در، گرمخانه ، آتشدان و … می باشد. آب حمام از چاه موجود در بقعه شاهرکن الدین تأمین می گردیده و در حوض هایی که در پشت بام حمام واقع است، ذخیره می شده. سربینه حمام به شکل هشت صلعی می باشد و شامل ایوان هایی است که در محل رختکن بوده و حوض هشت ضلغی زیبایی در مرکز آن قرار دارد.
گرمایش گرمخانه توسط یک آتشدان در زیر زمین جای دارد و به وسیله ی کانال هایی که گرما را هدایت می کند تأمین می شده است.
نمای کلیه قسمت های این بنا آجری بوده و در پوشش ها از طاق و گنبدهای رفیع و زیبا استفاده گردیده است.
این بنا در سال های اخیر توسط سازمان میراث فرهنگی مرمت گردیده است و در حال حاضر به عنوان کتابخانه عمومی مورد بهره برداری قرار گرفته است و به عنوان یکی از جاذبه های ارزشمند تاریخی شهر دزفول محسوب می شود و به شماره 8379 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
اداره میراث فرهنگی شهرستان دزفول
عکس 1 : محمد آذرکیش
عکس 2 : اداره میراث فرهنگی دزفول

قلعه امير بهمن خان صمصام در 23 كيلومتري شهر دزفول و درنزدیکی روستاي علي شلگهي قرار دارد . در گذشته متعلق به شخصي به نام امير بهمن خان صمصام بوده است. اطراف اين قلعه در گذشته باغي بوده و نيز در پشت قلعه باند فرود هواپيماي شخصي صمصام خان بوده است. بناي آن در دو طبقه ، آجري و برگرفته از نقوش معماري ايراني و به خصوص آجركاري دزفول است. به كارگيري زيباي فريز، نيم ستون ها (كرتله) ، طاق هاي رومي و سه بخشي جلوه اي ويژه به اين قلعه داده است. در حال حاضر اطراف این قلعه ی زیبا را مزارع کشاورزی احاطه کرده است.
این اثر به دلیل ارزش های معماری و هویت تاریخی خود به شماره 29169 در ردیف آثار ملی به ثبت رسیده است.
منابع:
تحقیقات از افراد محلی مطلع و کارشناسان میراث فرهنگی
عکس : محمد آذرکیش

شهر دزفول میزبان تنوع های طبیعی مختلفی است. در جنوب این شهرستان جنگل های زیبای دز با غنای زیست محیطی بساری واقع شده اند . منطقه حفاظت شده دز شامل پناهگاه و منطقه حفاظت شده دز مي باشد . ارتفاع منطقه دز متغير و بين 40تا80 متر از سطح دريا می باشد و در دو سوي رودخانه دز به صورت دو نوار سبزرنگ قرار دارد. پوشش غالب منطقه را درختان پده تشكيل مي دهند كه به دليل قدرت رويش دوگانه و سريع الرشد بودن هم داراي ارزش اقتصادي و هم از نظر زيستي گونه اي مناسب است. از ساير درختان و درختچه هاي اين منطقه مي توان به سريم، گز، تمشك، كهور و … اشاره كرد.از آبزيان اين منطقه مي توان از ماهي هاي صبور، شلج، شيربت، شبوط، سرخه،حمري و … نام برد. این منطقه زیستگاه جانوران مختلفی از جمله مارها، سوسمارها، لاكپشتها ، مارها (غير سمي و سمی) و پرندگان مهاجر و بومي است. مساحت كل منطقه 15873 هكتار مي باشد كه 5240هكتار از آن كه از تركيب جنگلي انبوهي برخوردار است، پناهگاه حيات وحش و 10633هكتار ديگر آن به عنوان منطقه حفاظت شده در نظر گرفته شده است. این منطقه زیستگاه اصلی گوزن زرد ایرانی است.
بخشی از جنگل های دز به بیشه عباس آباد مشهور است . بیشه عباس آباد در 10 کیلومتری جنوب غربی دزفول واقع شده و در راستای حرکت رودخانه دز، به سمت جنوب شرق ، امتداد پیدا می کند. در اطراف این بیشه روستاهای متعددی وجود دارد و نام این بیشه از یکی از این روستا ها با نام عباس آباد گرفته شده است. گیاهان این خطه معمولاً به صورت بوته و درختچه است و بیشترین گونه گیاهی این بیشه را تیره های مختلفی از درخت بید تشکیل می دهد ولی گونه های دیگری چون خرزهره ، تمشک وحشی ، گز و … تشکیل داده اند. در ضمن نوعی نی که از آن قلم نی معروف دزفولی ساخته می شود در این منطقه به صورت خودرو روییده می شود. این بیشه درختان انبوهی دارد و برگ درختان در فصول سرد سال برخلاف سایر نقاط دزفول که همیشه سبز هستند، رنگی پاییزی به خود می گیرند.
منابع : اداره حفاظت محیط زیست دزفول
عکس : محمد آذرکیش

خانه سوزنگر از بناهاي زيباي آجری بافت قدیم دزفول است و در محله قديمي مياندره قرار دارد. خانه در يك كوچه بن بست و اختصاصي قرار دارد كه با پلكان پهن و منظم آجري به در كوچك و مزين به تزئينات خوون چيني (آجر كاري) منتهي مي شود.پس از عبور از سر در به هشتي خانه وارد مي شويم . گنبد كوچك هشتي با پا باريك ها و شاپرك هاي آجري زيبايي بر ستون هايي قطور استوار است.
خانه دردو طبقه ساخته شده و طبقه اول بنا نيز شامل ايوان ، اتاق هاي گوشوار و تراس زيبايي با سقف تير پوش چوبي است كه همگي داراري كتيبه هاي مزين به آجركاري بي نظير خوون چيني مي باشد كه هر بيننده صاحب ذوقي را به وجد مي آورد .طبقه دوم نیز که قسمت ویژه میهمانان بوده با آجرکاری های متنوع تزئین شده است .در حال حاضر مالكيت اين بنا در اختيار اداره ميراث فرهنگي ، صنایع دستی و گردشگري دزفول است. اين اثر به شماره 2606 در ردیف آثار ملی به ثبت رسيده است.

عکس : محمد آذرکیش

در دهستان امام زاده سيد محمود شهرستان دزفول در شمال شرقي شهر دزفول واقع است و 2639 متر ارتفاع دارد. اين کوه در زمستان برفگیر و در تابستان داراي آب و هواي مناسب جهت ييلاق عشاير درون کوچ احمد فداله و سيد ولي الدين است و داراي هفت چشمه می باشد که در دامنه اين کوه واقع اند و آب نسبتاً فراواني دارند. آبشار شوي که يکي از آبشارهاي زيبا و ديدني دنياست در جنوب غربي سالن کوه قرار دارد.

DIGITAL CAMERA

منابع :
هیئت کوهنوردی شهرستان دزفول
تحقیق شخصی و حضوری
عکس 1 : محمد آذرکیش
عکس 2 : نریمان قدرتی
عکس 3 : هیئت کوهنوردی شهرستان دزفول

کوه لنگر با ارتفاع 2337 متر در بخش سيد ولي در شمال شهرستان دزفول و به فاصله هوایی 51 کیلومتری و زمینی 90 كيلومتري از شهر دزفول قرار دارد.
و يکي از منطق زيبا و بکر طبيعي است که مردم علاقمند و گروه هاي کوهنوردي زيادي براي استفاده از طبيعت چشم نواز آن به اين منطقه مي روند. در دامنه این کوه زیبا روستای نمونه گردشگری و تاریخی لیوس قرار دارد و فضای ایم منطقه را علاوه بر علاقمندان به طبیعت برای سایر گردشگران نیز جاذب می نماید.

منابع:
هیئت کوهنوردی شهرستان دزفول
کتاب جاذبه های شمال شهرستان دزفول نوشته دکتر حسن پور
تحقیقات محمد آذرکیش
عکس 1 و 2 : هیئت کوهنوردی شهرستان دزفول
عکس 3: محمد آذرکیش

شهر جنت مکان در استان خوزستان واقع شده است .جنت مکان از نظر موقعیت جغرافیایی دارای موقعیت ۴۸درجه و۴۸دقیقه و ۸ ثانیه عرض جغرافیایی و طول ۳۲درجه؛۱۱دقیقه؛۴۱ ثانیه است.جنت مکان از شرق به رودخانه کارون و از جنوب به کوه بالا بلند و از غرب به اراضی سله چین و از جنوب غربی به اراضی کوشکک محدود است.مساحت کلی این محدوده ۴۵۰۰ هکتار می باشد…..

قدمت آن به پیش از اسلام باز می گردد.جنت مکان اسمی است که بعد از انقلاب اسلامی برآن نهاده شده است.علت پیدایش روستا را می توان به دلیل وجود زمینهای مرغوب کشاورزی و دسترسی آسان آن به آب دانست که البته جنت مکان نیز جابجایی ها داشته است که به دلیل وجود همجواری با رودخانه و اثر فراسایشی بر آن دانست که در طول سالها بوجود آمده است.البته این نکته را متذکر می شوم بنا برگفته ساکنیان جنت مکان قدمت آن حدود ۲۰۰۰ سال پیش در همین مکان شهری به نام جلکان وجود داشته است که به علت طغیان مداوم رود پرخروشان کارون به کلی ویران شده است.ضمن اینکه بنا به گفته ساکنین محلی مجسمه کوچکی از زیرخاکهای این منطقه به دست آمده که نمونه کوچکی از زیگوراتها«زیگورات» بوده و پس از تحقیق سازمان میراث فرهنگی مشخص شده این مجسمه مربوط به ۱۷۰۰ سال پیش است.

شوش یكی از كهن‌ترین مراكز تمدنی جهان است در نتیجه كاوش‌های باستان‌شناسی آثار و بقایایی در آن یافت شده است كه قدمت آن را به دوران ماقبل تاریخ مرتبط می‌سازد. عیلامی‌ها اولین قومی هستند كه شوش را رونق بخشیدند. در دوران تسلط این قوم، شوش آنچنان اعتباری یافت كه به پایتختی برگزیده شد.

شوش پس از تسلط هخامنشیان نیز عظمت خود را حفظ كرد و داریوش هخامنشی آن را به عنوان پایتخت زمستانی برگزید و تا اوایل تسلط مسلمانان عرب همچنان رونق داشت. در زمان ساسانیان، شوش پایتخت زمستانی بود.

از سده دوم تا هفتم ه‍-ق نیز دوباره رونقی نصیب این شهر گشت ولی با حمله مغولان، عظمت و شكوه آن از میان رفت. از سال هزار و هشتصد و چهل و نه میلادی باستان‌شناسان به كاوش در ویرانه‌های شوش پرداختند و آثار نفیسی از شهر خاموش و متروك شوش بدست آوردند. قلعه معروف شوش در سال هزار و هشتصد و نود و هشت توسط دمرگان بر فراز تپه اكروپل بنا شده است .

مراكز ديدنی

ایوان کرخه
کاخ آپادانا
کاخ اردشیر
قلعه آكروپل (شوش)
هفت تپه
تپه های شوش (شهرشاهی)
تپه های شوش (شهرصنعتی )
معبد زيگورات
معبد برد نشانده
آرامگاه دانیال پیامبر

صنايع و معادن

از صنايع و معادن شهرستان شوش اطلاعات مستندي در دست نيست.

کشاورزی و دام داری

شغل بيش ترمردم شهرستان شوش كشاورزی است. محصول عمده اين شهرستان گندم، جو، كنجد و حبوبات می باشد. نهرهای متعددی كه از رود شاهو جدا می شوند به مصرف كشاورزی می رسند. دامداری پس از كشاورزی اصلی ترين شغل مردم ناحيه بوده و انواع فرآورده های دامی و لبنی از توليدات اين بخش محسوب می گردد.

مشخصات جغرافيايي

شوش يكي از شهرستان‌هاي استان خوزستان است كه از شمال به شهرستان‌هاي دهلران، خرم آباد و انديمشك از خاور به دزفول از جنوب خاوري به شوشتر، از جنوب به اهواز و از جنوب باختري و باختر به دشت آزادگان محدود است. شهر شوش مركز شهرستان شوش در َ15 ْ48 طول جغرافيائي و َ12 ْ32 عرض جغرافيايي و ارتفاع 71 متري از سطح دريا واقع شده است. در سرشماري سراسري سال 1375 جمعيت شهرستان شوش 173232 نفر برآورد شده است. اين شهرستان در جلگه خوزستان قرار گرفته و هيچ گونه ناهمواري در آن مشاهده نمي شود به طور كلي اين شهرستان دشتي و هموار است. شهر شوش در مسير راه درجه يك اصلی اهواز- دزفول در110 كيلومتری جنوب خاوری اهواز و 40 كيلومتری شمال خاوری دزفول قرار دارد. هم‌چنين راه‌های فرعی شوش به موسيان به درازای 90 كيلومتر و شوش چنانه به درازای 80 كيلومتر است.

وجه تسميه و پيشينه تاريخي

نام باستانی شوش يا دشت سوسيانا «سوس» بود كه بعد تبديل به شوش شد. برخی شوش را به معنای خوب و خوش دانسته اند. نام شهرشوش به يونانی «سوسای» بوده و در تورات و قاموس كتاب مقدس آمده است که شوش يا شوشيان در عبری به معنای زنبق است. در شهر شوش که در 114 كيلومتری شمال اهواز واقع شده تپه هايی به چشم می خورد كه نشانه وجود 5000 سال تمدن بشری در اين ناحيه می باشد. تپه های باستانی مساحتی نزديک به 400 هكتار را در بر گرفته كه مجموعا 4 نقطه مهم «آكروپل»، «آپادانا»، شهر «شاهی»، شهر «صنعت گران»( پيشه وران ) را تشكيل می دهند. آورده اند كه: « سوس از اقليم سوم و شهری وسط و گرمسيراست و اين اولين شهری است كه در خوزستان بنا كردند و هوشنگ برآن عمارت افزود و آن جا قلعه ای محكم ساخت و بر آن قلعه ای ديگر ساخت كه در غايت استحكام بود. شاپور ذوالاكتاف تجديد عمارت آن شهر كرد و شاپور خوره خواند و شكلش بر مثال باز نهاده بود. گور دانيال نبی بر جانب باختری شهر است در ميان آب و در آنجا ماهيان انسی اند و از مردم نگريزند و كس ايشان را نرنجاند».

نام پيشين و فارسی شهرستان شادگان «دراك» بوده كه اعراب آن را معرب كرده و «دورق» ناميدند. که ظاهرا مركزآن روستای كنونی مدينه بوده است. دورق يکی از شهرهای قديم ايران، سابقه تاريخی طولانی داشته که به تدريج ويران شد و از ميان رفت. شادگان در دوره ای نيز به نام «فلاحيه» ناميده شده است.در شادگان عبابافي‌و جاجيم بافي رواج دارد. صنايع دستي شادگان هم مانند ساير نقاط اين ناحيه از بافت حصير، بوريا، سبد و امثال آن تشكيل شده و براي تهيه آن از برگ درخت خرما و يا ني هاي تالا‌ب‌ها استفاده مي شود.

مکان های دیدنی و تاریخی

درباره مكان هاي تاريخي و ديدني شهرستان شادگان به غیراز تالاب شادگان اطلاعات مستندي در دست نيست.

صنايع و معادن

درباره صنايع و معادن شهرستان شادگان اطلاعات مستندي در دست نيست.

کشاورزی و دام داری

آب و هوای گرم و مرطوب شهرستان شادگان سبب رواج محصولات گرمسيری در اين ناحيه شده است. گندم، خرما و برنج از عمده ترين محصولات كشاورزی منطقه به شمار می روند. دامداری نيز در اين شهرستان رواج داشته و انواع فرآورده های لبنی و توليدات دامی مانند لبنيات، پشم و پوست از محصولات دامی اين شهرستان می باشد.

مشخصات جغرافيايي

شهرستان شادگان با 3197 كيلومتر مربع مساحت در جنوب باختری استان خوزستان واقع شده و مركز آن شهرشادگان است. اين شهرستان از شمال به شهرستان اهواز، از خاور به شهرستان بندر ماه‌شهر، از باختر به شهرستان خرم‌شهر و از جنوب به شهرستان آبادان محدود می‌شود. شهر شادگان مركز اين شهرستان با 9/5 كيلومتر مربع مساحت در 108 كيلومتری جنوب اهواز از نظر جغرافيايی بين 30 درجه و 39 دقيقه ی پهنای شمالی و 48 درجه و 40 دقيقه ی درازای خاوری نسبت به نصف النهار گرينويچ قرار دارد. بلندی اين شهر از سطح دريا 5 متر و آب و هوای آن گرم و مرطوب است. دو راه ازشهرستان شادگان به اطراف كشيده شده است:
1- به سوی شمال باختری به درازای 28 كيلومتر تا دارخوين ( مسير راه اهواز- آبادان)
2- به سوی جنوب خاوری به درازای 14 كيلومتر تا خور دورق ( مسير راه بندر ماهشهر- آبادان). فاصله هوايی اين شهرستان تا تهران 613 كيلومتر است.

وجه تسميه و پيشينه تاريخي

نام پيشين و فارسی شهرستان شادگان «دراك» بوده كه اعراب آن را معرب كرده و «دورق» ناميدند. که ظاهرا مركزآن روستای كنونی مدينه بوده است. دورق يکی از شهرهای قديم ايران، سابقه تاريخی طولانی داشته که به تدريج ويران شد و از ميان رفت. شادگان در دوره ای نيز به نام «فلاحيه» ناميده شده است. دلايل انتساب اين شهر به اين نام متفاوت ذکر شده است. برخی اين واژه را متشکل از دو بخش «فلا» به معنی دشت و «حيه» به معنی مار دانسته و علت آن را وجود مارهای بزرگ در اين منطقه در گذشته می دانند. برخی نيز بر اين باورند كه نام فلاحيه از کلمه« فلاح» به معنی كشاورز گرفته شده و چون زمين اين منطقه آبرفتی بوده و استعداد كشاورزی آن زياد است آن را فلاحيه می گويند. از آن جا که ناحيه دورق (شادگان) به صورت جزيره ای است كه دور‌تا دور آن را باتلاق، نهرهای بسيار، نخلستان، پوشش گياهی، جنگل و نی زار فرا گرفته از راهزنان و غارت گران مصون مانده و به محل امنی تبديل شده است. «دورق»، «سورگ» يا «سرق» نام های قديمی اين منطقه هستند ولی نام باستانی و اوليه شهر، «شادكان» يا «شادگان» بوده که با تصويب فرهنگستان وقت، اين شهرستان به نام باستانی خود يعنی «شادگان» ناميده شد.

ویس شهری است در شهرستان باوی در استان خوزستان ایران در سال ۱۳۷۶ خورشیدی روستاهای ویس و مویلحه هواشم که بزرگ‌ترین طوایف آن طایفه سلامات، طایفه مراغی، طایفه هواشم (چنانه) و طایفه حمید است از توابع بخش باوی شهرستان اهواز در هم ادغام و به شهر تبدیل شده و به عنوان شهر ویس شناخته‌شدند.

زبان رایج آن عربی و فارسی با گویشهای شوشتری و دزفولی سخن می گویند. یکی از علتهای نامگذاری این شهر را وجود قدمگاه “اویس قرنی” در این شهر می‌دانند که هم اکنون نیز قدمگاهی به نام وی در کنار رودخانه کارون در این شهر وجود دارد.

علت نامگذاري

درمورد علت نامگذاري شهر ويس ۲ نظر وجود دارد:

۱- بعلت وجود قدمگاه جناب اويس قرني در اين شهر و دركنار رودخانه كارون؛

تا قبل از پخش سريال “چهل سرباز” خود بنده نيز درمورد امكان وجود چنين قدمگاهي ترديد داشتم.

در اين سريال اينطور نمايش داده شد كه حضرت علي (ع) هنگام عزيمت به يكي از جنگهاي بزرگ خود-اسم جنگ در ذهنم نيست- وعده پيوستن ۱۰۰۰ نفر از افراد قبايل اطراف را به لشكريان خود داد كه تحقق آن چيزي شبيه به معجزه مي نمود. در طول مسير دقيقاً ۹۹۹ نفر به لشكريان پيوستند. امام(ع) آنقدر منتظر ماند تا نفر هزارم هم از راه رسيد و آن كسي نبود جز “اويس قرني” كه آمدن وي باعث ارتقاي روحيه سربازان شد. البته جناب اويس در اين جنگ به شهادت رسيد.

با توجه به اينكه ايشان اهل يمن بوده و احتمالا طي سفر دريايي خود را به اطراف بوشهر و يا بندرعباس رسانده و پس از طي مسافت طولاني بدليل قرار گرفتن محل كنوني شهر ويس در مسير سفر وي به كوفه در اين محل توقفي داشته و لذا قدمگاهي برايش ساخته شده است. البته بحث مسير سفر تحليل بنده مي باشد كه اميدوارم دوستان در اين مورد نظر خود را اعلام فرمايند.

۲– بيماري، خواب ديدن، شفا … ؛

اين موضوع را بنده در عيد فطر امسال از يكي از دوستان شنيدم كه از قول پيره مردان قديمي و كمي تا قسمتي مرحوم شده! گفتند، در زمان قديم روستايي در محل كنوني ويس ولي با نام ديگر – كه ايشان شنيده ولي از ياد برده بود- وجود داشته است كه در سالي در آن بيماري سختي (مثل طاعون، وبا، سل و يا …) روي داده و باعث فرار مردم از روستا شده است.

پس از مدتي يكي از متقين شهر در خواب مي بيند كه يك فرد نوراني نزديك وي آمده و خود را “ويس بوعيلان” معرفي ميكند و اظهار ميدارد كه به مردم بگوئيد بيماري بطور كامل برطرف شده و ميتوانند به روستاي خود بازگردند. از آن پس نام روستا به “ويس” تغيير پيدا ميكند. البته در اين موضوع چندين مورد مشابه نيز وجود داشته از جمله درخواب ديدن ايشان توسط فردي متدين كه ايشان سوار بر اسب از بروز سيل وحشتناك در ويس جلوگيري مينمايد.

معرفی شهر به لحاظ موقعیت جغرافیایی

شهر کوت سید نعیم از توابع شهرستان دشت آزادگان ، بخش مرکزی و دهستان حومه شرقی می باشد . این شهر از شمال به اراضی کشاورزی و رودخانه کرخه ، از شرق به کانال آب و اراضی کشاورزی، از غرب به روستای ابوسحاب و از جنوب به محور اهواز – سوسنگرد و اراضی کشاورزی محدود می گردد.

شهر کوت سید نعیم بین ۳۱ درجه تا ۳۲ درجه و ۵ دقیقه عرض شمالی ، همچنین ۴۷ درجه و ۴۱ دقیقه تا ۴۸ درجه و ۳۰ دقیقه طول شرقی از نصف النهار کرینویچ واقع گردیده است.

آب و هوای کوت سید نعیم معتدل و مرطوب بوده و همانند سایر سکونتگاهای استان خوزستان دارای رطوبت و بارش باد زیاد است .

محدوده اراضی کشاورزی و منابع طبیعی

براساس اطلاعات اخذ شده از مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان دشت آزادگان ، ۳۵۰۰ هکتار اراضی زراعی در سطح شهر کوت سید نعیم وجود دارد این اراضی بطور پراکنده در اطراف شهر وجود دارد و بیشترین سطح اراضی کشاورزی در شمال شهر واقع شده است.

شهر کوت سید نعیم از لحاظ ژئومورفولوژیک در منطقه دشتی و در یک محدوده پست و همواره استقرار یافته و توسط روستاهای اطراف محصور گشته است . شهر دارای بافتی نسبتاً پراکنده بوده و به لحاظ شکلی نیز ساختار خطی در سیمای کلی شهر قابل مشاهده است . از عوارض طبیعی دیگر نمی توان در محدوده شهر اشاره کرد . هیچ رشته کوهی در حوزه این شهر قرار نگرفته است . ارتفاع شهر از سطح دریا ۲۵۰ متر می باشد.

منابع تأمین آب آشامیدنی و آب کشاورزی شهر

آب شرب ساکنین شهر از طریق شبکه سراسری سوسنگرد ، تأمین می شود. آب مزبور از طریق شبکه لوله کشی به واحد های مسکونی منتقل می شود.

اراضی کشاورزی شهر آب مورد نیاز خود را از طریق رودخانه کرخه تأمین می کنند.

ویژگی های اجتماعی و جمعیتی شهر
– روند تحولات اجتماعی

بر اساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن، جمعیت شهر کوت سید نعیم از ۳۵۶۲ نفر در سال ۵۵ به ۴۱۹۲ نفر در سال ۶۵ و ۴۵۴۴ نفر در سال ۷۵ افزایش یافته است . جمعیت شهر در دوره ده ساله اخیر نیز افزایش داشته بطوریکه جمعیت آن در سال ۱۳۹۱ توسط اداره کل آمار و اطلاعات طبق سرشماری سال ۱۳۹۱ ۵۰۹۶ نفر اعلام شده است.

– تعداد و بعد خانوار

براساس اطلاعات سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۵۵ تعداد خانوار های ساکن در شهر کوت سید نعیم ۴۵۵ خانوار بوده که این تعداد در سال ۱۳۶۵ به ۵۴۹ خانوار و در سال ۱۳۷۵ به ۶۵۲ خانوار رسیده است . در حال حاضر تعداد تقریباً ۱۱۰۰ خانوار در این سکونتگاه ساکن می باشند . بعد خانوار در هر یک از دوره های سرشماری به ترتیب ۷٫۸۳ و ۶٫۸۹ گزارش شده است .

شناخت و بررسی علل پیدایش

برای شناخت و بررسی علل پیدایش شهر کوت سید نعیم عمدتاً باید به مسائل طبیعی توجه داشت . دلیل اصلی پیدایش شهر وجود اراضی کشاورزی مناسب و آب فراوان می باشد .

در گذشته وجود آب در هر منطقه موجب می گردیده که در آن منطقه امکان اسکان دائمی جمعیت بوجود آید از این رو مهمترین علل یکجانشینی در این مکان وجود آب فراوان می باشد که منبع مهمی برای پرداختن به فعالیتهای کشاورزی محسوب شده و نقش موثری در تجمع افراد داشته است.

عوامل تأثیر گذار دیگر خاک در این مکان بوده است . مرغوبیت خاک زمینه را برای ایجاد و توسعه فعالیتهای زراعی ایجاد نمود. تمامی اراضی منطقه به دلیل قابل کشت بودن ، دارای پوشش گیاهی می باشند.

در کنار عوامل فوق آب و هوا نیز تءثیر داشته است به طوری که وجود آب و هوای مناسب نیز در کنار آب و خاک مناسب به پیدایش شهر کمک کرده است .

بنابرین برخورداری از اراضی مستعد کشاورزی و آب کافی جهت کشت و زرع از جمله دلایل شکل گیری و پیدایش شهر و دسترسی آسان به شهرستان دشت آزادگان و شهرستان اهواز از جمله عوامل گسترش و توسعه کالبدی به شمار می رود.

شاوور یکی از بخش‌های تابعه شهرستان شوش در استان خوزستان در جنوب غربی ایران بود. با تصویب هئیت دولت روستای بیت رشگ شاوور از توابع شهرستان شوش باجمعیتی بالغ بر ۱۰۰۰۰ نفر و تعداد۲۰۰۰ خانوار در فاصله ۱۵ کیلومتر از مرکزشهرستان شوش به شهر شاوور تبدیل گردید.

بیت رشگ

تصویب‌نامه در خصوص تبدیل روستای « بیت رشگ » از توابع بخش شاوور شهرستان شوش در استان خوزستان به شهر وزارت کشور وزیران عضو کمیسیون سیاسی و دفاعی در جلسه مورخ ۱۰/۹/۱۳۸۷ بنا به پیشنهاد شماره ۶۲۷۴۰/۴۲/۴/۱ مورخ ۱۸/۵/۱۳۸۴ وزارت کشور و به استناد ماده (۱۳) قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری ـ مصوب ۱۳۶۲ـ و با رعایت جزء (د) بند (۱) تصویب‌نامه شماره ۱۵۸۸۰۲/ت۳۸۸۵۴هـ مورخ ۱/۱۰/۱۳۸۶ تصویب نمودند: ۱ـ روستای « بیت رشگ » از توابع بخش شاوور شهرستان شوش در استان خوزستان به شهر تبدیل و به عنوان شهر « شاوور» شناخته می‌شود.
این تصویب‌نامه در تاریخ ۷/۱۰/۱۳۸۷ به تأیید ریاست جمهوری وقت رسید. مردم بیت رشگ عرب هستند و در بسیاری از مراسم های رسمی به عربی به هیئت دولت خوش آمد گویی می گویند.

آداب و رسوم

عید فطر

یکی از اعیاد مذهبی خوزستان است. بارها استان خوزستان برای عید فطر از امتیاز تعطیلی چند روزه برخوردار بوده‌است و نماینده اهواز و استاندار خوزستان دلیل این امر حضور مردم عرب در این استان است که عید فطر از اهمیت بالایی نزد آنها برخوردار است. براساس یک سنت دیرینه مردم خوزستان عید را در کنار اعضای خانواده، دوستان و دیگر مسلمانان با شکرگزاری به درگاه خداوند سپری کرده و یا پس از بازگشت از نماز عید فطر افراد کوچک‌تر به خانه بزرگ‌ترهای خود می‌روند تا عید را به یکدیگر تبریک بگویند. این بازدیدها در محله‌ها به صورت دسته جمعی صورت می‌گیرد.

در سال ۱۳۹۰ نیز بحث افزایش عید در خوزستان مطرح بود. در خوزستان، روز عید فطر، از اهمیت و جایگاه بسیار بالاتری در فرهنگ عمومی برخوردار است؛ بدین معنا که گرامی‌داشت عید فطر، با هنجارها، رفتارها، رسم‌ها و آداب و سنن بسیاری همراه است. مجموعه این آیین‌ها از حدود یک هفته (کمتر یا بیشتر) قبل از فرارسیدن روز عید فطر آغاز و تا حداقل یک هفته پس از روز عید فطر ادامه می‌یابد.

در این مناطق، عید فطر، مانند عید نوروز در یک بازه زمانی چند روزه گرامی داشته می‌شود. برای ملموس تر شدن این موضوع می‌توان این مثال را مطرح کرد که آیا می‌توان عید نوروز را تنها در یک روز محدود کرد؟ این عید با آداب و رفتار و مراسم و سنن بسیاری همراه است که عمل به آنها به طور حتم بیش از یک روز تعطیلی می‌طلبد.

درباره عید فطر نیز وضعیت همین گونه‌است. یعنی برخلاف پایتخت و مناطق مرکزی ایران که روز عید فطر هیچ تفاوتی با دیگر روزها ندارد در برخی مناطق، گرامی‌داشت عید فطر با آداب و سننی به حجم عید نوروزهمراه می‌شود.

در بخش مهمی از مناطق ایران، مردم، قبل از رسیدن عید فطر، لباس نو می‌خرند، خانه تکانی می‌کنند و با خرید شیرینی و دیگر وسایل پذیرایی، برای استقبال از مهمانان عیدآماده می‌شوند. روند عیددیدنی شامل همه اعضای یک خانواده بزرگ یا فامیل مستقر در مناطق و شهرهای مختلف می‌شود. این عیددیدنی‌ها معمولاً تا یک هفته طول می‌کشد و سفره‌های آجیل و شیرینی و شربت نیز در این مدت، به عنوان یک رسم پهن هستند.

عرب‌های خوزستان روز دوم قبل از عید را «ام‌الوسخ» و یک روز مانده به عید را «ام‌الحلس» می‌نامند. ام‌الوسخ به معنای روز «چرکین» می‌باشد. در این روز مردم عرب به نظافت خانه‌های خود می‌پردازند، اجناس جدید برای منزل خرید می‌کنند و خانه را برای فرارسیدن عید و اکرام مهمان تمیز و آماده می‌کنند. روز بعد از ام‌الوسخ را ام‌الحلس می‌نامند. ام‌الحلس نیز که نامی محلی و قدیمی می‌باشد به معنای روز نظافت و رسیدگی شخصی که در آن جوانان به ظاهر خود رسیدگی می‌کنند. البته واژه حلس دیگر کمتر به کار برده می‌شود و می‌توان گفت ام‌الحلس متضاد و نقطه مقابل ام‌الوسخ است. عرب‌های خوزستان برای خرید عید در روزهای پایانی ماه مبارک روانه بازار شده و از کوچک تا بزرگ آن‌ها لباس‌های جدید و نو می‌خرند.

گرگیعان

گرگیعان از آداب بسیار کهن است که هر ساله در ۱۵ رمضان در اهواز اجرا می‌شود. در این شب کودکان عرب با پوشیدن لباس‌های عربی به خیابان‌ها آمده و کیسه‌های کوچکی را که از قبل تهیه کرده‌اند به گردن می‌آویزند و با سردادن سرودهای فولکوریک این شب، به درب منازل همسایگان رفته و از آنان تقاضای عیدی و شیرینی می‌کنند. از معرفترین سرودهای این شب، ماجینه یا ماجینه حل الکیس و انطینه است. که معنای فارسی آن، ما آمدیم ما آمدیم، کیسه را بگشا و در آن برای ما هدیه‌ای بگذار، است.

قهوه خوری و دله قهوه

مردم عرب شاوور همچون دیگر مردم کشور ایران فرهنگ خاص خود را دارند. مراسم قهوه خوری جز آثار ثبت ملی در ایران است . دله قهوه یکی از اشیاء و ابزارهای فرهنگی مردم عرب است که در مراسم‌های رسمی چه در کشورهای همسایه در مراسمات بین‌المللی و حتی در برگزاری‌های هیئت دولت در خوزستان، و بازدیدشان از مردم عرب ایران، همواره از این وسیله در پذیرایی‌ها به عنوان نماد فرهنگی استفاده شده‌است. این نماد را در کشورهای همسایه و همچنین در اهواز و آبادان به صورت نمادی در ابعاد بزرگتر در میدان شهر نصب شده وجود دارد. در واقع مردم عرب برای نوشیدن قهوه مراسم و قوانین خاصی دارند و با اعتقاد و باورهایی که دارند آن را انجام می‌دهند. برای تهیه آن ابتدا قهوه را با وسیله‌ای دو شاخه به نام مهماس که شبیه منقاش است در ظرفی ریخته و تفت می‌دهند و آنگاه آن را در هاون آسیاب کرده و برای مراسم آماده می‌کنند، پس از آن در ظرفی بزرگ به نام «گم گم» یا «قم قم» که در خوزستان قاف به گاف تلفظ می‌شود، گمگم که چیزی شبیه گلاب پاشهای قدیمی و از جنس ورشو (مفرغ) است، در آن آب ریخته و پس از جوش آمدن، قهوه آسیاب شده را اضافه کرده و از هل هم برای خوش بو شدن آن استفاده می‌کنند.
هنگامی که قهوه آماده سرو باشد آن را در ظرف کوچکتری به نام «دله» که شبیه همان «گم گم» است ریخته و سپس این مراسم آئینی شیوه خاص فرد توزیع کننده آن ادامه می‌یابد. این فرد دله را در دست چپ و فنجان مخصوص قهوه خوری (که فنجانی بدون دسته‌است و فنیان خوانده می‌شود) را در دست راست گرفته، از سمت راست مجلس شروع به سرو قهوه می‌کنند، اگر در این مجلس سیدی وجود داشته باشد ابتدا از وی پذیرایی آغاز می‌شود و در غیر این صورت این مراسم از ریش سفید مجلس آغاز می‌شود و از سمت راستش قهوه دادن ادامه داده می‌شود. در مقابل شخصی که فنجان را از میزبان می‌گیرد جزء آداب و رسوم است که فنجان را با دست راستش دریافت کند. اگر فنجان را با دست چپ دریافت کند نوعی بی احترامی به آداب و رسوم است. قهوه‌ای که از دله در فنجان ریخته می‌شود مقدارش بسیار کم، غلیظ و تلخ است و باید در انتهای ریختن قهوه و قبل از دادن فنجان به میهمان باید یک مرتبه نوک دله را به لبه فنجان قهوه کوبیده تا صدای فنجان بلند شود و پس از آن قهوه را تعارف کند. میهمان نیز پس از دریافت و نوشیدن قهوه، قبل از پس دادن فنجان خالی، باید دستش را یک مرتبه تکان داده، این تکان دادن به معنای آن است که دیگر کافی است و قهوه نمی‌نوشم. سپس میزبان سراغ نفر سمت راستی میهمان می‌رود و همین روند را تا انتها ادامه می‌دهد. مردم عرب برای این آداب و رسوم حساسیت به خرج می‌دهند و آن را قابل احترام می‌شمرند.

این قهوه دادن همواره به همراه قوانینش در اکثر مراسم‌های رسمی و غیر رسمی به خصوص در مراسم خواستگاری، مهمانی‌های رسمی من‌جمله عید فطر و در مراسم سوگواری اجرا می‌شود. دله‌های قهوه، فنجان‌های مخصوص و کوچکی دارند.

لباس محلی عربهای اهواز (دشداشه)

لباس محلی عرب شاوور که دشداشه نام دارد یک پیراهن سفید بلند است که در بیشتر شهرهای خوزستان پوشیده می‌شود از دیگر لباسهایی که همراه با دشداشه پوشیده می‌شود بشت می‌باشد که روی دشداشه آن را می‌پوشند همچنین چفیه نام پارچه‌ای است که روی سر گذاشته و دور آن یک حلقه به نام عگال می‌گذارند که چفیه را نگه دارد.

جمعیت

بنابر سرشماری مرکز آمار ایران، جمعیت بخش شاوور شهرستان شوش در سال ۱۳۸۵ برابر با ۶۲۷۶۴ نفر بوده‌است .

نام انگلیسی : Sho & Lndar hunting prohibited area/ نام فارسی : منطقه شكار ممنوع شو و لندر/ منطقه شكار ممنوع شو و لندر در مسجدسلیمان كه در زاگرس جنوبی واقع گردیده، كه تنوع گیاهی و جانوری و شرایط اكولوژیكی این منطقه آن را به یكی از مناطق ارزشمند استان و كشور از نظر حیات وحش جانوری و قابلیت های بالای زیستگاهی تبدیل نموده است. این منطقه یکی از مناطق زیستگاه سمندر امپراتور از گونه های زیبا و حائز اهمیت جهانی است. سمندر لرستانی یا سمندر امپراتور با نام علمی Neurergus Kaiseri یکی از هفت گونه سمندر شناخته شده در ایران است. این جانور با نام*های سمندر نارنجی، قیصری، امپراتور و سمندر کوهستانی لرستان شناخته می*شود، نام*های محلی آن حاجی باریک آب، مارمولک رنگی و وفقی است، این سمندر دارای سری کوچک، چشمانی سیاه و برآمده در روی سر است، سطح زیرین بدن به رنگ نارنجی متمایل به قرمز و سطح پشتی دارای زمینه سیاه براق و لکه*های نارنجی همراه با خال*های سفید و لکه*های سیاه و سفید خال مانند بر روی دم و پا*ها مخلوط با رنگ نارنجی است. این گونه از نظر پراکنش جهانی بومی ایران است و در جنوب لرستان و بخش*هایی از شمال خوزستان پراکنش دارد اما زیستگاه*های باقیمانده این سمندر محدود هستند. سمندر امپراتور در فهرست قرمز IUCN قرار دارد (در آستانه انقراض CR) و در آینده نزدیک با این روند کاهش جمعیت در طبیعت منقرض خواهد شد. کنوانسیون منع تجارت گونه*های گیاهی و جانوری در معرض خطر انقراض خرید و فروش این گونه را در ایران و سایر کشورهای جهان از سال ۲۰۱۰ ممنوع اعلام کرده است.منطقه شكار ممنوع شو و لندر» در مسجدسلیمان كه در زاگرس جنوبی قرار دارد، به دلیل تنوع گیاهی، جانوری و شرایط اكولوژیكی، این منطقه را به یكی از مناطق ارزشمند استان و كشور از نظر حیات وحش جانوری و قابلیت های بالای زیستگاهی تبدیل کرده است. این سه منطقه از مناطقی هستند كه بر اساس مصوبه های شماره 334 و 346 كمیسیون امور زیربنائی دولت مستند بر بند (و)ماده 6 قانونی حفاظت و بهسازی محیط زیست به عنوان مناطق حفاظت شده «چهل پا» و «میشداغ» و «منطقه شكار ممنوع شو و لندر» شناخته می شوند.با افزایش این مناطق سطح مناطق حفاظت شده استان كه در سال 1383 ، 6.8 درصد بود به 10.8 درصد رسید که این آمار فراتر از استانداردهای جهانی است .

صالح شهر از توابع بخش مرکزی شهرستان گتوند در۲۷کیلومتری شمال شرق شهرستانهای شوشتر،۲۳ کیلومتری غرب شهرستان گتوند درکنارجاده منتهی به شهرستانهای دزفول – شوشتر قرار دارد.

دردهه پنجاه توسعه کشاورزی استان خوزستان وایجاد طرح‌های صنعتی وکشاورزی زمین‌های واقع درمنطقه‌ای بنام دیمچه جهت کشت نیشکر درنظر گرفته شد. که این امر ازطریق ایجاد کشت وصنعت کارون مدنظر قرار گرفت. و اراضی زراعی بافت مسکونی تعداد زیادی از روستاها ی منطقه را دربر گرفت واراضی آنها به تملک شرکت درآمد . اراضی دیمچه شامل ۹ روستا به زیر کشت نیشکر رفته ومردم ساکن در این روستا می‌بایست درجایی دیگر اسکان داده می‌شد که احداث شهرکهای مسکونی برای اسکان ساکنین روستاهای مشمول طرح وکارگران شاغل دردستور کار قرار گرفت. عملیات اجرایی کشت وصنعت واحداث شهرکها پس از یک وقفه کوتاه درانقلاب وسالهای اول جنگ تحمیلی که منطقه مورد مطالعه را نیز دربر می‌گرفت ازاوایل دهه ۶۰ازسر گرفته شد. احداث شهرک شهید چمران نیز دراین فرایند برای اسکان جمعیت روستاههای:گمار بلواسیان- گمار کوچک – گمار بزرگ-قبرشیخین –پهونده علیا– پهونده سفلی –سمندی –بنه برجعلی وبا نقشه شطرنجی ازپیش طراحی شده با همکاری بخشداری وجهاد سازندگی وبنیاد مسکن آغاز گردید. وبا همیاری اهالی روستاها طی یک دهه تکمیل گردید. اسم شهرک با توجه به تعدد روستاهای تجمیع شده وعدم امکان انتخاب اسم یکی از آنها از یک طرف ورشادتهای بی نظیر شهید چمران درجبهه‌های جنگ تحمیلی به یاد ایشان نام گرفت.

ازسال ۱۳۸۱با تاسیس دفترعمران شهری واز سال ۱۳۸۳ با افتتاح دهیاری شهرک شهید چمران وتلاش شورای اسلامی شهرک ودهیاری برای رونق وگسترش کالبدی وتبدیل سریع به شهر ازطریق تفکیک وواگذاری اراضی مسکونی درحاشیه را می توان ار دلایل رشد بالا عنوان کرد ودرنهایت شهرداری صالح شهر فعالیت خود را رسماً” از ۱۱/۴/۱۳۸۷ جهت خدمت رسانی مطلوب به همشهریان محترم آغاز نمود وتوانست با همت وتلاش شورای محترم اسلامی و پرسنل زحمتکش شهرداری وهمکاری وهمیاری شهروندان محترم فعالیت‌های چشمگیر وقابل توجه‌ای در زمینه‌های عمرانی وخدمات شهری داشته باشد.

شهر امام یا دزآب شهری است از شهرهای شهرستان دزفول در شمال استان خوزستان. این شهر در بخش مرکزی شهرستان دزفول قرار گرفته است. دزآب در سال ۱۳۸۵، تعداد ۱۰٫۱۷۱ نفر جمعیت داشته است . با به پیشنهاد وزارت کشور و تصویب وزرای عضو کمیسیون سیاسی و دفاعی این شهر به شهر امام تغییر نام داد.